Irbene, tu zobaczysz radioteleskopy

Irbene to miasto w północno-zachodniej części Łotwy, około 30 km od Windawy. Niegdyś stanowiło bazę mieszkaniową dla kadry obsługującej pobliskie radzieckiego centrum radioastronomii, o którym tu chcemy opowiedzieć.

Historia powstania centrum radioastronomii na Łotwie

W latach 50tych XX wieku największe światowe mocarstwa uruchomiły swoje programy kosmiczne. Jednocześnie, wraz z rozpoczęciem działań w kosmosie kraje te rozpoczęły też wzajemne nasłuchiwanie i podsłuchiwanie. Jednym z nasłuchujących był oczywiście Związek Radziecki żywo zainteresowany tym, co dzieje się poza i ponad jego terytorium.

Stacja radioastronomiczna powstała w Irbene w latach 60tych. Zbudowano tu trzy wielkie radioteleskopy, które ZSRR wykorzystywało do celów szpiegowskich, w tym przechwytywania sygnałów radiowych i rozmów telefonicznych NATO. Radioteleskopy nazywały się: „Uran” – 8 m (RT-8), „Pluton” – 16 m (RT-16), „Saturn” – 32 m (RT-32) średnicy. Natomiast całość kompleksu otrzymała nazwę “Gwiazda“.

“Gwiazda” stanowiła element całej sieci stacji zlokalizowanych 11 miejscach na świecie: m.in. w Związku Radzieckim, Wietnamie, Birmie i Mongolii. Informacje pozbierane z tym miejsc były studiowane przez specjalne radzieckie centrum analityczne.

Kompleks wymagał solidnej obsługi, dlatego w pobliżu “Gwiazdy” zbudowane zostało miasto dla pracujących w bazie wojskowych oraz ich rodzin. Tak duży kompleks wymagał dużej liczby osób obsługujących, więc docelowo w mieście zamieszkało prawie 2000 osób. Otrzymało ono nazwę Irbene od nazwy pobliskiej rzeki Irbe. W mieście istniała pełna infrastruktura, która uniezależniała miasto od okolicy. Istniała tu podobno szkoła, sklep i sale koncertowe, spa z basenami itp..
Co ciekawe, miasto nie było w żaden sposób oznaczone na mapach, a wstęp do niego miały wyłącznie osoby posiadające specjalne upoważnienie. Zapewniono mu pełną tajność.

Centrum “Gwiazda” użytkowane było do roku 1993, kiedy to Łotwa odzyskała niepodległość. Po opuszczeniu, w roku 1994, Łotwy przez wojska radzieckie, uruchomiono tu Międzynarodowe Centrum Radioastronomiczne w Windawie (Venspils), a miasto popadło w ruinę.

Centrum Radioastronomii obecnie

Obecnie, mimo, że z pozoru nic tu się nie dzieje, stacja nadal funkcjonuje. Znajdują się tu i są używane 2 radioteleskopy: 32 metrowy (RT-32) i 16-metrowy (RT-16).

Radioteleskop RT-32 jest obecnie największym tego typu obiektem w Europie północnej. Do tego jest ósmym co do wielkości na świecie. W 2015 roku został wyremontowany i obecnie używany jest do obserwacji Słońca, planetoid, sztucznych obiektów w okolicach Ziemi i śmieci kosmicznych.
“Saturn” (RT-32) ma imponujące wymiary. Jego średnica to 32 metry. Pylon, na którym jest osadzony ma 25 metrów wysokości. Ruchoma czasza waży 58 ton, a cała ruchoma część aż 600 ton. To naprawdę kolos i do tego piękny kolos.

Zwiedzanie centrum radioastronomii Irbene

Centrum w Irbene umożliwia zwiedzanie kompleksu. Nie jest to co prawda prosta sprawa, ale do ogarnięcia.

Aby zwiedzić centrum należy wizytę zarezerwować co najmniej 3 dni przed przyjazdem. Można to zrobić wysyłając email na adres infovirac-venta.lv lub zadzwonić pod numer +371 29230818.

Plan wycieczki obejmuje

• oglądanie radioteleskopu RT-32
• wejście na wieżę pozostałą po teleskopie RT-8 i oglądanie RT-16, RT-32
• zwiedzanie w wieży historycznych ekspozycji dot. RT-32 i RT-16
• spacer podziemnym tunelem, który prowadził do radioteleskopów

Ceny wycieczki po centrum w Irbene

• grupa mniej niż 10 osób – 80 euro
• cena dla grup powyżej 10 osób:
  • dorośli – 10 euro / osobę
  • studenci, emeryci – 7 euro / osobę
  • dzieci od 6 lat – 5 euro / osobę

Zasady organizacyjne panujące podczas zwiedzania

• szacowany czas zwiedzania to około 2 godziny
• na czas zwiedzania należy wyłączyć telefony komórkowe i urządzenia elektroniczne

Pozostałości samego miasta Irbene są natomiast możliwe do zwiedzania cały czas. Być może raczej powinno się powiedzieć, że jest to urbex, czyli odkrywanie pozostałości porzuconych budynków.
Po opuszczeniu miasta przez Rosjan domy zostały całkowicie porzucone. Amatorzy zwiedzania opuszczonych lokali mogli tu jeszcze jakiś czas temu zobaczyć świadectwa dawnej epoki: resztki propagandowych gazet, zdjęć, książek. Obecnie wiele z tych eksponatów zostało rozkradzionych, ale wrażenie jest potężne.

Jak dojechać do radioteleskopów w Irbene?

Aby dojechać do radioteleskopów w Irbene, należy jadąc od strony Windawy, drogą P124, w kierunku półwyspu Kolka, po około 27 km skręcić w prawo. Zjazd jest zaznaczony brązowym drogowskazem informującym, iż Ventspils Starptautiskais radioastronomijas centrs znajduje się 0,7 km od zjazdu.
Więc trzeba skręcić i powoli jechać dalej. Najpierw przejeżdża się przez miasto duchów, czyli dawne Irbene, a dalej jadąc prosto, po prawej stronie pojawiają się zabudowania centrum.

Jeśli nie macie umówionej wizyty lub nie zamierzacie wchodzić na teren stacji, możecie podjechać odrobinkę dalej leśną drogą szutrową. Jest tam miejsce z którego po prawej stronie doskonale widać radioteleskop RT-32. Wygląda bardzo pięknie również z tej odległości.

oficjalna strona Międzynarodowego Centrum Radioastronomii Irbene

Adres oficjalne strony centrum to: https://en.virac.eu/
Serdecznie polecamy jej odwiedzenie, ponieważ znajdują się tu informacje na temat historii kompleksu oraz aktualne informacje dot. działalności i m.in. cen wycieczek.